มีดในตำนานแห่งลุ่มแม่น้ำป่าสัก @ จ.อยุธยา The Spirit Knife of Aranyik village

มีดอรัญญิก มีดในตำนานแห่งลุ่มแม่น้ำป่าสัก 

@  จ.อยุธยา The Spirit Knife of Aranyik village

เรื่องและภาพ Niki9 

เมื่อเอ่ยชื่อ “มีดอรัญญิก” ก็ชวนให้นึกถึงมีดที่มีความคมเป็นเลิศ แข็งแรง ทนทาน ใช้ได้นานหลายสิบปี 

หรือมีดบางเล่มใช้จนชั่วอายุคนขึ้นมาทันที จำได้ว่าเคยใช้มีดทำครัวคมกริบ มีข้อความประทับว่า มีด

อรัญญิก เด่นชัด พลางนึกในใจว่าถ้าเจอมีดยี่ห้อนี้เมื่อไหร่จะซื้อเก็บไว้สำรองใช้อีกสักเล่ม...

แต่พอเวลาผ่านไปความอยากได้มีดจึงค่อยๆ หายไป เพราะห่างการเข้าครัวทำอาหารนาน กระทั้งได้มี

โอกาสเดินทางไปเที่ยวหมู่บ้านตีมีด ชุมชนอรัญญิก อ.ท่าเรือ จ.อยุธยา ชื่อมีดอรัญญิกค่อยๆ ผลุดขึ้นใน

ใจอีกครั้ง...

หลังจากปักหมุดหมายปลายทางแล้ว ใช้เวลาขับรถจากรุงเทพฯถึงหมู่บ้านตีมีดชุมชนอรัญญิก เมืองกรุงเก่าเพียง 1 ชม.กว่าๆ เท่านั้น ก็บ้านต้นโพธิ์ แหล่งผลิตและจำหน่ายมีดอรัญญิก ที่นี่นอกจากจะเป็นแหล่งตีมีดคุณภาพดีแล้ว บ้านต้นโพธิ์ ยังเป็นหมู่บ้านรักษาศิล 5 ต้นแบบอีกด้วย  

ชาวบ้านที่นี่อยู่กันเรียบง่าย เมื่อว่างเว้นจากงานจะพากันมานั่งพักผ่อนที่ศาลาริมแม่น้ำป่าสัก มีวัดสีจำปาเป็นศูนย์กลางของชุมชน ในชุมชนมีเส้นทางเดินเล็กๆ เข้าไปในหมู่บ้านที่ยังมีการตีมีดอยู่บางหลัง สามารถชมการตีมีดได้ แต่หากใครต้องการชมขั้นตอนตีมีดโบราณเต็มรูปแบบ ควรโทรแจ้งล่วงหน้ากับทางผู้นำชุมชนเสียก่อน 

ต้นกำเนิดมีดอรัญญิก

หลายคนยังคงเข้าใจผิดคิดว่า มีอรัญญิก ทำมาจากหมู่บ้านอรัญญิก แท้จริงแล้ว ทำมาจาก 2 หมู่บ้าน คือ บ้านไผ่หนองและบ้านต้นโพธิ์ อ.ตำบลท่าช้าง อ.นครหลวง จ.อยุธยา โดยช่างตีเหล็กและช่างทองชาวเวียงจันทน์ จากประเทศลาว ที่เดินทางเข้ามาอยู่เมืองไทยในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ต่อมาในราวพ.ศ. 2365 อาชีพช่างทองได้เลือนหายไป คงเหลือเเต่เพียงช่างตีเหล็กที่ชาวบ้านยึดอาชีพตีมีดเป็นหลักจนสร้างชื่อเสียงโด่งดังเป็นที่รู้จักกันไปทั่ว และยังเป็นเเหล่งผลิตมีดที่ใหญ่แห่งหนึ่งของประเทศไทย ที่สืบสานอาชีพตีมีดมานานเกือบสองร้อยปี

  

ทำไมจึงได้ชื่อ “มีดอรัญญิก”

เหตุที่ได้ชื่อว่า "มีดอรัญญิก" เพราะในสมัยก่อนบริเวณบ้านอรัญญิก ต.ปากท่า อ.ท่าเรือ จ.อยุธยา อยู่ห่างจากหมู่บ้านต้นโพธิ์เเละหมู่บ้านไผ่หนองประมาณ 3 กิโลเมตร บ้านอรัญญิก นับเป็นเมืองท่าสำคัญของชุมชนในระแวกนี้ เพราะมีทั้งตลาด ร้านค้า โรงบ่อน มีผู้คนนำสินค้ามาซื้อขายเเลกเปลี่ยนมากมาย รวมทั้งชาวบ้านทั้ง 2 หมู่บ้าน ได้นำมีดไปเร่ขาย เมื่อมีคนซื้อไปใช้แล้วเห็นว่ามีดคุณภาพดี จึงบอกต่อ ทำให้ “มีดอรัญญิก” มีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับในด้านความคมเป็นเลิศ แข็งแรง ทนทานใช้ได้นานหลายสิบปี ผู้คนจึงเรียกติดปากว่า “มีดอรัญญิก” จนถึงทุกวันนี้

ในหลวง รัชกาลที่ ๙ เสด็จเยี่ยมชุมชนอรัญญิก

การมาเยือนหมู่บ้านตีมีด ชุมชนอรัญญิกครั้งนี้ มีโอกาสได้พบครูพยงค์ ทรัพย์มีชัย วัย 67 ปี ช่างตีเคียว แห่งหมู่บ้านต้นโพธิ์ เป็นผู้ทำเคียวเกี่ยวข้าวทูลเกล้าถวายแด่ ในหลวง รัชกาลที่ 9 เพื่อใช้เกี่ยวข้าวในแปลงนาประวัติศาสตร์ทุ่งมะขามหย่อง ต.บ้านใหม่ อ.พระนครศรีอยุธยา เมื่อวันที่ 14 พฤษภาคม 2519 ครูพยงค์ เล่าให้ฟังว่าใช้เวลา 2 สัปดาห์ บรรจงคัดสรรสแตนเลสอย่างดี มีความแข็งแกร่ง ขึ้นรูปเป็นวงเคียวคอนกกระสา ลับคมเคียวด้วยความประณีต พร้อมแกะสลักลวดลายไทยประดับอักษร “ทรงพระเจริญ” ด้ามฝังมุข นับเป็นความปลาบปลื้มใจหาที่สุดมิได้ของครูช่างตีเคียวผู้นี้ เมื่อเห็นในหลวง รัชกาลที่ 9 ทรงจับเคียวเกี่ยวข้าวบนแปลงนา

แต่เหตุการณ์ที่ยังอยู่ในความทรงจำมิรู้ลืมของครูพยงค์ในวัยเด็ก คือ พระมหากรุณาธิคุณ ที่พระองค์ทรงขับรถยนต์ไปเยี่ยมราษฎรที่หมู่บ้านตีมีดอรัญญิก เมื่อวันที่ 28 ธันวาคม 2519 วันนั้นไม่มีใครทราบว่าจะเสด็จพระราชดำเนินไป แต่ชาวบ้านแค่ได้ยินข่าวว่า ในหลวง รัชกาลที่ 9 เสด็จพระราชดำเนินมาที่หมู่บ้านนี้ ต่างพากันรีบไปรอเฝ้ารับเสด็จจนแน่นสองฝั่งถนน เมื่อเสด็จพระราชดำเนินถึงได้ทอดพระเนตรการตีมีด พร้อมรับสั่ง ให้รักษาการตีมีดไว้ให้ดี อย่าให้สูญหายไปจากหมู่บ้าน

เรียนรู้การตีมีดโบราณ สัมผัสวิถีชีวิตชุมชนอรัญญิก

ทุกวันนี้หมู่บ้านตีมีด ชุมชนอรัญญิกกลายเป็นแหล่งเรียนรู้ และสถานที่ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมที่มีชื่อเสียงของจ.อยุธยา เส้นทางสายวัฒนธรรมแห่งนี้ยังคงเชื่อมร้อยผู้คนในชุมชนแถบนี้เข้าไว้ด้วยกันอย่างแนบแน่น และเปิดต้อนรับนักท่องเที่ยวหรือผู้สนใจที่อยากมาเรียนรู้ขั้นตอนการตีมีดโบราณ และสัมผัสวิถีชีวิตของชาวบ้านในชุมชนได้อย่างใกล้ชิด

อีกทั้งตลอดเส้นทางในหมู่บ้านตีมีด ชุมชนอรัญญิก ยังมีร้านจำหน่ายผลิตภัณฑ์มีดประเภทต่างๆ รวมทั้งผลิตภัณฑ์สแตเลสบนโต๊ะอาหารคุณภาพดีมากมาย จำหน่ายให้แก่นักท่องเที่ยวในราคาไม่แพง

 

พิพิธภัณฑ์หัตถกรรมมีดอรัญญิก

ภายในหมู่บ้านแห่งนี้ ยังมีพิธภัณฑ์หัตถกรรมอรัญญิก เปิดให้นักท่องเที่ยวเข้าชมประวัติความเป็นมาของชุมชนที่นี่อีกด้วย

ภายในพิพิธภัณฑ์ แบ่งพื้นที่จัดแสดงนิทรรศการเป็น 3 ส่วน

 

 

  

ส่วนที่ 1 นำเสนอประวัติความเป็นมาของชุมชนตีมีอรัญญิก และภาพประวัติศาสตร์ “เคียวเกี่ยวข้าว จากฟ้าปกดิน” เป็นภาพพระบรมฉายาลักษณ์ของในหลวง รัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ เมื่อครั้งทรงเสด็จพระราชดำเนินมาเกี่ยวข้าวในแปลงนาประวัติศาสตร์ทุ่งมะขามหย่อง ต.บ้านใหม่ อ.อยุธยา พร้อมภาพถ่ายของครูพยงค์ ผู้ทำเคียวเกี่ยวข้าวถวาย ในหลวง รัชกาลที่ 9 และจัดแสดงเคียวเกี่ยวข้าวรูปทรงต่างๆ รวมทั้งนิทรรศการวิถีชีวิตของชาวบ้านในหมู่บ้านต้นโพธิ์และหมู่บ้านไผ่หนอง ริมแม่น้ำป่าสัก

 

ส่วนที่ 2 กว่าจะมาเป็นมีดอรัญญิก จัดแสดงภาพถ่ายขั้นตอนการตีมีดแบบดั้งเดิม พร้อมทั้งจัดแสดงเครื่องมือโบราณต่างๆ ในการตีเหล็ก ขึ้นรูปทรงมีดแต่ละประเภทของชาวเวียงจันทน์เมื่อ 200 กว่าปีที่ผ่านมา จากนั้นเป็นภาพพระบรมฉายาลักษณ์ในหลวง รัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จมาทอดพระเนตรการตีมีดที่ชุมชนแห่งนี้

ส่วนที่ 3 มีอรัญญิกในยุคปัจจุบัน ภายในห้องจัดแสดงตัวอย่างมีด 4 ประเภท ได้แก่ มีดทำครัว มีดเกษตร มีดเดินป่า และมีดสวยงาม ผลิตภัณพ์ชุดสแตนเลสบนโต๊ะอาหารสวยงามประณีต รวมทั้งนิทรรศการเชิดชูเกียรติ “ครูเตา” ของชุมชนตีมีดอรัญญิกจากอดีตถึงปัจจุบัน

เคล็ดลับการเลือกซื้อมีดอรัญญิก ให้นำมีดด้านที่คมลองวางลงบนเล็บที่นิวเบาๆ คมมีจะจิกบนเล็กแสดงว่ามีดอรัญญิกของแท้มีความคมมาก

การได้มาเยือน และรู้จักวิถีการตีมีดโบราณที่นี่ นับเป็นการสืบสานวัฒนธรรมท้องถิ่นอันมีค่ายิ่งมีให้สูญหายไป ดังเช่น หมู่บ้านหัตถกรรมตีมีดในชุมชนอรัญญิก  ที่ได้ชื่อว่าเป็นพิพิธภัณฑ์มีชีวิต สามารถสัมผัสได้จริง แม้จะผ่านกาลเวลามานานกว่า200 ปีแล้วก็ตาม…

 

กิจกรรมท่องเที่ยว

นักท่องเที่ยวและผู้สนใจต้องการมาเรียนรู้ขั้นตอนตีมีดโบราณ และสัมผัสวิถีชีวิตของชาวบ้านในชุมชนอรัญญิก สามารถติดต่อได้ที่ เทศบาลตำบลอรัญญิก โทร.035242358

ครูพยงค์ ทรัพย์มีชัย โทร.0898025549

กำนันสีบพงษ์ ศรพรหม โทร.0817351885

………………………...………...

การเดินทาง
จากถนนสายเอเชีย (ทางหลวงหมายเลข 32) ที่จะมุ่งหน้าขึ้นไปยังภาคเหนือ เมื่อขับถึงหลักกิโลเมตรที่ 26 ให้ชิดซ้ายและกลับรถใต้สะพานข้ามแม่น้ำป่าสัก (จุดสังเกต: ร้านอาหารซุ้มป่าสัก) แล้วจึงเลี้ยวซ้ายวิ่งไปตามทางหลวงหมายเลข 3063 และ 3008 อีกประมาณ 15 กิโลเมตรก็จะถึงทางเลี้ยวเข้าสู่ชุมชนอรัญญิก (จุดสังเกต: แพล้นปูน)